Δημήτρης Αρβανίτης: Το ντιζάιν είναι μέρος της κοινωνικής δράσης

Συνέντευξη στον Σπύρο Κακουριώτη

Σε μια προεκλογική περίοδο οι περισσότεροι κρέμονται από τα χείλη των "επικοινωνιολόγων" και των δημοσκόπων... Όμως η "οπτική επικοινωνία" των πολιτικών κομμάτων, από την παραδοσιακή αφίσα μέχρι το νεωτεριστικό Διαδίκτυο, αποτελεί έναν επίσης βαρύνοντα παράγοντα μετάδοσης του πολιτικού μηνύματος.

Γι' αυτήν τη χρήση της εικόνας μιλήσαμε με έναν άνθρωπο που το όνομά του είναι ταυτόσημο με το ντιζάιν, τον Δημήτρη Αρβανίτη. Σύντομα όμως η συζήτησή μας στράφηκε και στο social design, ένα δυναμικό ρεύμα που επιδιώκει να θέσει την τέχνη του σχεδιαστή στην υπηρεσία της κοινωνικής δράσης, μέσα από το οποίο ο Δ. Αρβανίτης δημιουργεί, με άλλα τεχνικά μέσα πια, αλλά με την ίδια "ασκητική φιλοσοφία" που χαρακτηρίζει τη δουλειά του, αφίσες που αναρτά στους άυλους τοίχους του Διαδικτύου.

Πρόσφατα άλλωστε αποτύπωσε ένα μέρος αυτής της δουλειάς στο βιβλίο του Social design - Αφίσες για την κοινωνία, που μαζί με τις Μικρές ιστορίες για το ντιζάιν κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις gramma. Ως αριστερός, όμως, ο Δ. Αρβανίτης δεν διστάζει, μπροστά στις εκλογές της επόμενης Κυριακής, να δηλώνει όχι μονάχα αισιόδοξος αλλά και ευτυχής!

* Πώς κρίνετε την "οπτική επικοινωνία" των κομμάτων σε αυτήν την προεκλογική περίοδο;

Στις προηγούμενες εκλογές, όπου υπήρχε περισσότερος χρόνος για να βγουν περισσότερα έντυπα, ακολουθήθηκε η πεπατημένη του κυρίαρχου ρεύματος: μια χυλώδης κατάσταση, όπου κανείς δεν ξέρει να διακρίνει τη διαφορά ενός λογότυπου από μια ακουαρέλα ή αν τα μαύρα γράμματα μπορούν να διαβαστούν το ίδιο εύκολα με τα κίτρινα ή τα λευκά σε ένα κόκκινο φόντο. Το κάνουν αυτό μάλιστα θεωρώντας ότι συνθέτουν ένα "έργο τέχνης" που θα το δουν οι πάντες και θα πέσουν στα γόνατα!

Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Στην οπτική επικοινωνία υπάρχουν παράγοντες όπως είναι ο χρόνος ή η ταχύτητα της κίνησης μέσα στην πόλη, ο ορυμαγδός της επανάληψης που σε κάνει να αποστασιοποιείσαι... Υπάρχει επίσης και ένα νέο φαινόμενο, είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε, το Διαδίκτυο. Μπορεί να είναι μια εικονική πραγματικότητα, να μη ρυπαίνει υλικά, αλλά μπορεί να ρυπαίνει τις ψυχές μας και τα μυαλά μας, ωστόσο έχει τη δύναμη να επικοινωνεί.

Ο ρόλος, λοιπόν, της κολλημένης στον τοίχο αφίσας έχει υποστεί μια πρώτη υφαρπαγή, από την τηλεόραση, και τώρα πια από το Διαδίκτυο, ένα μέσο που είναι πολύ συγγενές. Ταυτόχρονα, η θέση της άλλαξε και από τον δημόσιο χώρο μπήκε σε έναν άλλο, επίσης δημόσιο αλλά πολύ πιο πλατύ, πιο αποδοτικό στο να τοξεύσει ένα μήνυμα, τον παγκόσμιο κυβερνοχώρο...

* Η επικοινωνία στο Διαδίκτυο δεν είναι όμως αμφίδρομη, περισσότερο προσωπική;

Δεν το θεωρώ πάντοτε καλό αυτό. Η φλυαρία και η αγένεια στα social media πολλές φορές καπελώνουν το ίδιο το μήνυμα...

*Όμως ο χώρος του Διαδικτύου αποτελεί σήμερα και μια προεκλογική αρένα...

Είναι κι αυτό ένα εργαλείο, σαν το μαχαίρι: μπορείς μ' αυτό να κόψεις ψωμί, μπορείς και να σκοτώσεις... Θυμάστε παλιότερα, μόλις τελείωναν οι προεκλογικές συγκεντρώσεις, που έβγαιναν τα συνεργεία του δήμου να μαζέψουν τα σκουπίδια; Τώρα κανένας δεν αναρωτιέται ποιος θα μαζέψει όλο αυτό το σκουπιδαριό του Διαδικτύου που γεμίζει τον εγκέφαλό μας με άχρηστες πληροφορίες, μόνο και μόνο για να νομίζουμε ότι είμαστε μέσα στα πράγματα...

Γιατί άραγε να είμαι δέσμιος του Διαδικτύου και αυτό να μου στερεί χρόνο από το να διαβάσω, να πάω βόλτα με τα παιδιά μου, να δω θέατρο, να τεμπελιάσω, μόνο και μόνο για να πιστεύω ότι καθορίζω τα πράγματα;

* Ποια είναι η θέση της Αριστεράς στον χώρο αυτόν;

Η Αριστερά έχει μεγάλη ευθύνη, γι' αυτό και πρέπει να είναι προσεκτική. Δεν πρέπει να συνταυτίζεται με τα κυρίαρχα ρεύματα, να διατηρεί την αυτονομία της σκέψης της, να αναλύει τις προτάσεις της με τους ανθρώπους που διαθέτει και οι οποίες είναι ανήκουστες για τους εκπροσώπους των κυρίαρχων πολιτικών κομμάτων, για το λεγόμενο πολιτικό προσωπικό. Δεν πρέπει να θαμπώνεται από όσα κυκλοφορούν γύρω της και να θέλει να είναι κάτι σαν κι αυτά.

Όταν ήμουν νεότερος, η Αριστερά ήταν για μένα ένα αστέρι που έφεγγε, μου άνοιξε τα μάτια. Με έκανε να προσπαθήσω να δω καλύτερα και να κάνω άλλες επιλογές, όχι μόνο πολιτικές, αλλά επιλογές ζωής. Γιατί η Αριστερά έβγαζε αστέρια κι όχι σταρ σύστεμ. Να θυμίσω την Επιθεώρηση Τέχνης, το Θούριο, τον Σχολιαστή. Αν πάρεις αυτά τα έντυπα σήμερα, θα δεις ότι είναι πολύ πιο φρέσκα από κάποια άλλα, που καμώνονται ότι είναι σύγχρονα. Η Αριστερά έχει την ιστορία της και τους ανθρώπους που μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα... Αρκεί να μην δημιουργούνται στεγανά και να απευθύνεται στους καλύτερους. Η Αριστερά, λοιπόν, είναι πολύ δυναμική και μέσα στο Διαδίκτυο, με τα καλά του και τα κακά του, το ίδιο και η επικοινωνία της.

* Οι αναρτήσεις σας στο Διαδίκτυο, που μέρος τους περιλαμβάνεται στο βιβλίο Social Design, είναι μια αναπαραγωγή της αισθητικής της κλασικής αφίσας;

Του ρόλου της. Η αφίσα είναι ένα μέσο ιστορικά ξεπερασμένο. Δεν πρέπει να κρίνουμε τις απώλειες ή τις μεταβολές με βάση τη νοσταλγία που νιώθουμε. Προσωπικά, μεγάλωσα με βινύλια και νιώθω λαγνεία για το τυπωμένο χαρτί. Το να καταργείται όμως μια παλιά μας συνήθεια δεν σημαίνει σώνει και καλά καταστροφή. Πιστεύω ότι σήμερα ο Γουτεμβέργιος θα προτιμούσε τον υπολογιστή, όχι το φθαρμένο στοιχείο της κάσας... Το νέο δεν είναι αυτό που ξέρουμε, είναι αυτό που έρχεται. Γι' αυτό χρειάζεται είναι να απελευθερώσουμε τα μυαλά των νέων από τα στερεότυπα.

Με ένα τσαλακωμένο χαρτί και μια φτηνή φωτογραφική μηχανή μπορείς να κάνεις μια εικόνα για επικοινωνία. Δεν χρειάζεται να πλάσεις ολόκληρο τον κόσμο σε μια εικόνα. Πρέπει να ξέρεις ότι έχεις το όριο των δύο διαστάσεων (αν και τώρα πια προστίθεται και η νέα διάσταση του χρόνου), πρέπει να είσαι λιτός και να ζεις μια διαρκή ασκητική. Να μην δίνεις χώρο και χρόνο στη διακόσμηση και να μην φλυαρείς, γιατί ο χρόνος, ως ιδέα, είναι πολύτιμος. Το πιο κολακευτικό απ' όσα μηνύματα έχω πάρει για τις αναρτήσεις μου στο Διαδίκτυο, ήταν αυτό που έγραψε κάποιος: "Πρέπει να είναι πολύ σύνθετο για να βγάλεις κάτι τόσο απλό"...

Αυτές λοιπόν τις εικόνες τις δημιουργώ γιατί νιώθω την ανάγκη και θεωρώ υποχρέωσή μου να το κάνω, είναι ιδέες που έχω κληρονομήσει και οφείλω να τις μεταδώσω. Είναι σαν να βρισκόμαστε σε μια γραμμή που πάει να σβήσει μια φωτιά και ο ένας δίνει τον κουβά στον άλλον...

* Πράγματι στη δουλειά σας κυριαρχεί η λιτότητα, αυτό που ονομάζετε "ασκητική"...

Κατά τη γνώμη μου, το να καλυτερεύεις ως άνθρωπος σημαίνει να πετάς τα περιττά, όλα αυτά που δεν έχεις ανάγκη. Ψάχνουμε πάντα να βρούμε το μέτρο... Ο μινιμαλισμός, που τον ακούμε πολύ συχνά σήμερα, σημαίνει "απλό, όχι εύκολο". Αν δεις ένα περσικό κομψοτέχνημα, που αποτελείται από χιλιάδες σχέδια και σύμβολα, βγάζει ως αποτέλεσμα ένα πρωτογενές απλό πράγμα.

Στη δουλειά μου θέλω αυτό που σκέπτομαι να το βγάζω και ως εικόνα. Ούτε να το υπονοώ ούτε να ρητορεύω. Θέλω να είμαι πάρα πολύ απλός. Προτάσσω την επικοινωνία και όχι το ντιζάιν. Το ντιζάιν το χρησιμοποιώ ως εργαλείο για να κάνω κάτι. Άλλωστε ο Πικάσο έλεγε ότι στη ζωγραφική πολύ μεγάλη σημασία έχει να ξέρεις πού σταματάς...

* Θα θέλατε να εξηγήσετε τι είναι το social design;

Όπως παλιότερα κάναμε πολιτικό ντιζάιν, έτσι έπρεπε να βρεθεί και ένας όρος για το περιεχόμενο που ασχολείται με κοινωνικά πλέον προβλήματα, όπως το AIDS ή άλλα. Ο όρος social design λοιπόν σημαίνει ότι αναφέρεται σε κοινωνικά θέματα, αυτό είναι όλο. Οι κοινωνίες έχουν ανάγκη να εκφραστούν. Το ντιζάιν είναι μέρος της κοινωνικής δράσης και ο σχεδιαστής οφείλει να παρακολουθεί τη ροή των ιδεών.

Ένας επαγγελματίας, λοιπόν, που έχει αυξημένο βαθμό ευκολίας να συγκροτήσει τέτοιες εικόνες, δεν μπορεί να κρατά αυτή τη γνώση για τον εαυτό του. Με τον τρόπο αυτόν το ντιζάιν χρησιμοποιείται όχι μονάχα σαν εργαλείο για να πουλάει προϊόντα ή να διαφημίζει υπηρεσίες αλλά και για να τεθεί στην υπηρεσία της διακίνησης των ιδεών.

* Υπάρχουν όμως σήμερα νέες ιδέες, που να μπορούν να εικονοποιηθούν;

Θέτετε το ζήτημα των αιτημάτων... Η κρίση μας κατέλαβε εξ απίνης, με αποτέλεσμα τον πρώτο ένα - ενάμιση χρόνο να μην έχουμε αίτημα. Οι "αγανακτισμένοι", για παράδειγμα, τι αιτήματα είχαν; Δεν άκουσα από αυτούς τα αιτήματα που χρόνια θέτει η Αριστερά. Σήμερα πια υπάρχει αίτημα και είναι αυτό που διατυπώσαμε εμείς, ο χώρος της Αριστεράς. Εμείς είμαστε αυτοί που τους αναγκάσαμε να κάνουν εκλογές, που ήθελαν να τις καθυστερήσουν.

Αν δεν καταλάβουμε ότι είμαστε πιόνια που κάποιος θέλει να μας κινήσει, ενώ οι ίδιοι έχουμε πόδια, τότε δεν έχουμε αιτήματα. Εμείς τι θέλουμε; Να βγούμε από την κρίση, να τους υποχρεώσουμε να λένε αλήθεια και να μην κρύβονται, να τους κάνουμε να πετάξουν τα προσωπεία...

* Το τελευταίο διάστημα το χαμόγελο έχει επιστρέψει στα χείλη των αριστερών...

Εγώ ποτέ δεν ήμουν τόσο ευτυχής! Στις εκλογές του 2009 λέγαμε με τον Δ. Παπαχρήστο ότι, αν δεν υπήρχε η Αριστερά, θα έπρεπε να εφευρεθεί. Όμως τώρα όχι μόνο έχει εφευρεθεί, έχει χτίσει και... τριώροφο! Βλέποντας τους συντρόφους και τις θέσεις που εκφράζουν, ο καθένας στον τομέα του, είμαι πάρα πολύ αισιόδοξος σε αυτές τις εκλογές.

πηγη: hwww.avgi.gr